Mając do czynienia z dziećmi w młodszym wieku szkolnym i nie tylko, nie raz przekonałam się, że dzieci nie potrafią ze sobą rozmawiać. Zresztą nie tylko ze sobą – z dorosłymi także. Często krzyczą, nie słuchają tego, co mówią inni, przerywają rozmowę. To samo można powiedzieć o niektórych dorosłych.
Rozmowa pełni ważną rolę w naszym życiu. Towarzyszy nam codziennie, więc mówmy do siebie kulturalnie i tego też uczmy dzieci.
Prowadząc zajęcia z dziećmi, często odnoszę się do zasad kulturalnej rozmowy, które wspólnie ustaliliśmy, i które są wywieszone w naszej klasie w widocznym miejscu. Przeprowadziłam też cykl zajęć dotyczących kultury rozmowy, uważnego słuchania.
Postanowiłam także włączyć w te działania rodziców moich uczniów, którym na zebraniu przedstawiłam krótki referat na temat roli rozmowy w życiu dziecka i kultury rozmowy. Poinformowałam ich o moich dotychczasowych działaniach w tym zakresie oraz poprosiłam o współpracę.
Nasze wspólne wysiłki nie poszły na marne. Jest coraz lepiej, jednak pracujemy nad tym nadal.
ROLA ROZMOWY W ŻYCIU DZIECKA. KULTURA ROZMOWY.
Rozmowa jest jedną z podstawowych form kontaktów dziecka z rodzicami, rówieśnikami i osobami dorosłymi. Aby rozmowa mogła odgrywać właściwą rolę w życiu dziecka - również w przyszłości - należy nauczyć je rozmawiać, ponieważ umiejętność mowy nie jest równoznaczna z umiejętnością prowadzenia rozmowy.
Rozmowa spełnia ważną rolę w życiu dziecka: służy zdobywaniu wiedzy, rozszerza sferę zainteresowań, wyostrza pamięć, umożliwia określenie własnych poglądów i poznanie cudzych, skłania do refleksji, przemyśleń, pobudza do działań. Może zbliżać ludzi, ułatwiać przyjaźnie i porozumienia, może być wspaniałym relaksem i wielką przyjemnością.
Umiejętność prowadzenia rozmów jest więc ważną umiejętnością, której trzeba dziecko nauczyć. Trzeba też uczyć dzieci kultury rozmowy, prowadzenia grzecznych, wyważonych rozmów z rówieśnikami, nauczycielami i innymi osobami dorosłymi.
Jaką postawę powinno zatem przyjąć dziecko w trakcie rozmowy, aby nie przeszkadzało innym i samo mogło wynosić z niej pożądane wartości?
- Przede wszystkim musi słuchać swego rozmówcy w skupieniu, z uwagą.
- Nie powinno przerywać, zmieniać tematu, okazywać znudzenia, czy zniecierpliwienia.
- Aby być słuchanym z zainteresowaniem powinno mówić z ożywieniem, krótko i interesująco.
- W rozmowach winna także ujawniać się życzliwość dla innych.
Jeżeli chcemy, aby te zasady docierały do świadomości dziecka, aby uznawało je za oczywiste, powinny być respektowane przez dorosłych domowników. W domu rodzinnym dziecko czerpie podstawowe wzorce, a więc tu musi je znajdować przede wszystkim.
Jeżeli chcemy, aby dziecko umiało wysłuchać innych, starajmy się i jego zawsze pilnie, życzliwie i z zainteresowaniem słuchać, gdy przyjdzie do nas ze swymi problemami. Do dziecka trzeba bowiem nie tylko przemawiać, pouczać je i karcić, ale trzeba też często z nim rozmawiać. Rozmowa z dzieckiem powinna daleko odbiegać od stereotypu: "No, co tam w szkole? Nic szczególnego? To siadaj do obiadu".
Należy zachęcać dziecko do rozmowy, opowiadania o swoich przeżyciach, działaniach, zabawach. Zadawać pytania, prowadzić z nim dialog, a przy tym egzekwować kulturalne zachowania.
Ważne jest, aby wśród codziennych spraw rozmowy z dzieckiem znalazły właściwy klimat. Dla rodziców mogą być one m.in. drogą poznania torów, jakimi krążą myśli dzieci. Często są dużo skuteczniejszym środkiem niż umoralniające pouczenia. Dla dzieci – elementem rozszerzającym horyzonty, ułatwiającym zdobycie samodzielności sądów. Dla obu stron – sposobem pogłębiania wzajemnego zrozumienia, szacunku i przyjaźni.
Literatura:
M. Wilczkowa "Wspólnie odkrywamy świat", Nasza Księgarnia Warszawa 1977.
Opracowała: Marta Kaniewska
Nauczycielka kształcenia zintegrowanego